Sygnaliści w organizacji – praktyka i najnowsze zmiany prawa

4 marca 2024  |  
Autor: Iwona Smolak

Media

Unijna dyrektywa nr 2019/1937 z 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii, nałożyła na Polskę obowiązek implementacji jej przepisów do krajowego porządku prawnego do 17 grudnia 2021 r. Jedynie w przypadku podmiotów należących do sektora prywatnego, które zatrudniają od 50 do 249 osób, implementacja dyrektywy w zakresie obowiązku ustanowienia wewnętrznych kanałów zgłaszania naruszeń mogła nastąpić do dnia 17 grudnia 2023 r. – pisze Iwona Smolak, radca prawny na portalu prawo.pl.

Jak wiemy, Polska nie dotrzymała terminów wdrożenia dyrektywy, w konsekwencji czego Komisja Europejska skierowała do TSUE sprawę m.in. przeciwko Polsce. Uwzględniając powyższe – niewątpliwie obecnie powrót do prac legislacyjnych zmierzających do implementacji dyrektywy należy oceniać pozytywnie.

Kolejny projekt ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa ze stycznia 2024 r. – od poprzedniego z kwietnia 2022 r. różni się:

Po pierwsze:
Tym, że znowu powrócono do Rzecznika Praw Obywatelskich – jako organu przyjmującego zgłoszenia zewnętrzne oraz udzielającego wsparcia zgłaszającym naruszenia prawa.

Według ostatniej wersji projektu ustawy – takie powiadomienie zewnętrzne można było realizować wyłącznie poprzez organy publiczne, jak również poprzez Państwową Inspekcję Pracy.

Na zasadność takiego rozwiązania – zdaniem twórców projektu – ma wskazywać fakt, iż RPO jest organem, który ma kompetencje i doświadczenie w rozpatrywaniu zagadnień z różnych obszarów życia społecznego.

Nowy projekt – doprecyzowuje również obowiązek RPO do przekazania zgłoszenia, po wstępnej weryfikacji, organowi publicznemu do podjęcia dalszych działań. Przekazanie winno nastąpić nie później niż w ciągu 14 dni licząc od dnia dokonania zgłoszenia.

W projekcie przewidziano możliwość pozostawienia bez rozpatrywania zarówno przez RPO, jak i organ publiczny, sprawy, która była już przedmiotem zgłoszenia zewnętrznego – oczywiście tylko w przypadku braku istotnych nowych informacji.

RPO w przypadku kolejnego zgłoszenia tożsamego do poprzedniego – pozostawia je bez rozpoznania i nie informuje o powyższym sygnalisty.

Po drugie:
Przewidziane w projekcie gwarancje i środki prawne będą przysługiwały osobie dokonującej zgłoszenia naruszenia prawa, niezależnie od podstawy i formy świadczenia pracy lub pełnienia służby, tzn. będą one przysługiwać osobom świadczącym pracę czy usługi m.in. na podstawie umowy o pracę, umowy cywilnoprawnej, kontraktu menedżerskiego, wolontariatu, stażu, praktyki, prowadzącym działalność gospodarczą, czy też odbywającym służbę wojskową, lub inną służbę mundurową.

Ochroną zostaną objęte również osoby, które uzyskały informacje o nadużyciach w kontekście związanym z pracą, ale jeszcze przed nawiązaniem stosunku prawnego (np. umowy o pracę).

Po trzecie:
W nowym projekcie wprowadzono możliwość (nie zaś obowiązek) wydawania zgłaszającemu zaświadczeń o podleganiu ochronie przewidzianej w projektowanej ustawie.

Aktualny projekt zakłada, że „zaświadczenie o statusie sygnalisty” może zostać wydane przez organ publiczny podejmujący działania następcze na żądanie zgłaszającego.

Przy czym usunięto przepis, że organ publiczny wydaje zaświadczenie – po odebraniu od zgłaszającego oświadczenia złożonego pod rygorem odpowiedzialności za składanie fałszywych zeznań – iż informacja o naruszeniu prawa będąca przedmiotem zgłoszenia była prawdziwa w momencie dokonywania zgłoszenia.  Taka zmiana – w sposób oczywisty wydaje się ze wszech miar zasadna.

W konsekwencji ww. zmiany – ochrona sygnalisty w ramach nowego projektu ustawy nie będzie już determinowana momentem wydania zaświadczenia, jak było w przypadku poprzedniego projektu ustawy.

Po czwarte:
Dodano przepis o okresie retencji danych osobowych oraz dokumentów przetwarzanych przez RPO – ustalając: okres 12 miesięcy po zakończeniu roku kalendarzowego, w którym przekazano zgłoszenie do organu publicznego podejmującego dalsze działania, zaś organ publiczny dane osobowe zawarte w rejestrze zgłoszeń zewnętrznych przechowuje przez okres 3 lat po zakończeniu roku kalendarzowego, w którym zakończono działania następcze.

Po piąte

zmianie uległo szereg terminów – i tak:

W przypadku zgłoszeń wewnętrznych, skrócono:

  • okres konsultacji podmiotów prawnych ze związkami zawodowymi, który obecnie wynosi nie mniej niż 5 dni i trwa nie dłużej niż 10 dni,
  • okres, w którym procedura zgłoszeń wewnętrznych wchodzi w życie – i obecnie jest to okres do 7 dni licząc od dnia podania jej do wiadomości, poprzedni projekt ustawy wskazywał datę wejścia w życie ustawy po upływie dwóch miesięcy – natomiast nowy projekt skraca ten okres do miesiąca – od dnia jej ogłoszenia,
  • podmioty prawne i organy publiczne z kolei będą mieć od momentu wejścia w życie ustawy – miesiąc na wdrożenie procedur przyjmowania zgłoszeń od sygnalistów.

Celem wymuszenia prawidłowego stosowania ustawy o sygnalistach oraz zgodnie z art. 23 dyrektywy – w rozdziale 6 (art. 54 – 59) komentowanego projektu – zamieszczono przepisy karne. (art. 51-56 projektu).

Przepisy karne stoją na straży praw sygnalistów w zakresie zgłaszania i ujawniania naruszeń prawa oraz zakazu podejmowania działań odwetowych.

Przepisy karne przewidują kary dla osób, które:

  • uniemożliwiają lub istotnie utrudniają dokonanie zgłoszenia naruszenia prawa,
  • podejmują działania odwetowe wobec zgłaszającego naruszenie prawa lub osoby powiązanej ze zgłaszającym,
  • wbrew przepisom ustawy ujawniają tożsamość osoby dokonującej zgłoszenia, osoby pomagającej w zgłoszeniu lub osoby powiązanej ze zgłaszającym,
  • będąc odpowiedzialnymi za ustanowienie procedury zgłoszeń wewnętrznych – nie ustanawiają tej procedury lub ustanawia ją z istotnym naruszeniem wymogów wynikających z ustawy.

Jedynie art. 58 projektowanej ustawy jest przepisem dyscyplinującym samego sygnalistę. Zgodnie z powołanym przepisem – sygnalista będzie ponosić odpowiedzialność przewidzianą w ustawie, jeśli dokonując zgłoszenia lub ujawnienia publicznego – wiedział, że do naruszenia nie doszło. Zatem – czyn sygnalisty musi być czynem umyślnym.

Sprawdź

4 marca 2024

  |  Iwona Smolak

Autor:

Iwona
Smolak

Radca prawny, Partner

Iwona Smolak

Mogą Cię 
zainteresować:

Media

Jakie są problemy z działaniem Krajowego Rejestru Zadłużonych?

30 września 2024

Jakie są problemy z działaniem Krajowego Rejestru Zadłużonych?
Media

Podczas klęsk żywiołowych trzeba uważać na dane osobowe

22 października 2024

Podczas klęsk żywiołowych trzeba uważać na dane osobowe
Media

Kradzież danych osobowych na poczet tzw. chwilówek

12 października 2024

Kradzież danych osobowych na poczet tzw. chwilówek
Media

Nadchodzi rewolucja w płacy minimalnej

3 października 2024

Nadchodzi rewolucja w płacy minimalnej
Media

Zakaz wysyłania e-maili po godzinach coraz bliżej

3 października 2024

Zakaz wysyłania e-maili po godzinach coraz bliżej
Media

Zarządzanie kryzysowe podczas powodzi

1 października 2024

Zarządzanie kryzysowe podczas powodzi
Media

Podczas klęsk żywiołowych trzeba uważać na dane osobowe

22 października 2024

Media

Kradzież danych osobowych na poczet tzw. chwilówek

12 października 2024

GP NEWSLETTER

Chcesz być na bieżąco ze zmianami prawa?
Zapisz się do naszego newslettera.