Kategoria: Bez kategorii

W dniu 22 grudnia 2021 r. na stronie Rządowego Centrum Legislacji opublikowano projekt ustawy o zmianie ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz niektórych innych ustaw, wśród zmian m.in. obniżenie opłaty od skargi pauliańskiej przy wartość przedmiotu sprawy lub wartości przedmiotu zaskarżenia wynoszącej ponad 20 000,00 zł. W miejsce dotychczasowej opłaty stosunkowej pojawia się opłata stała w wysokości 1000,00 zł. (w sytuacji gdy wierzyciel dysponuje prawomocnym orzeczeniem stwierdzającym roszczenie).

Jak podkreśla mec. Katarzyna Rutkowska – Chudoń z Zespołu Dochodzenia Należności Kancelarii to korzystna zmiana dla wierzycieli, którzy często jak dotąd rezygnowali z tej możliwości wzmocnienia ochrony swojej wierzytelności z uwagi właśnie na wysoki koszt powództwa. Będziemy monitorować zmiany.

Niekiedy zdarza się, że jeden z małżonków będący przedsiębiorcą boryka się z problemami, które zmuszają go do podjęcia decyzji o ogłoszeniu upadłości. Wówczas należy zadać sobie pytanie: Czy wspólny majątek małżonków w przypadku upadłości jednego z nich wchodzi w skład masy upadłości? Czy rozdzielność majątkowa jest skuteczną ochroną małżonka?

Ustawodawstwo polskie rozróżnia dwa rodzaje małżeńskich ustrojów majątkowych: ustawowy oraz umowny. Pierwszy z nich powstaje z mocy ustawy w momencie zawarcia małżeństwa. Obejmuje on przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej istnienia przez oboje małżonków bądź przez jednego z nich. Drugi rodzaj opiera się na umowie zawartej między małżonkami, która to umowa może wspólność rozszerzyć, ograniczyć albo ustanowić rozdzielność majątkową. Z chwilą ogłoszenia upadłości jednego z małżonków, w przypadku jeśli w dacie ogłoszenia upadłości istniała wspólność majątkowa małżeńska ustawowa bądź umowna, następuje ustanie wspólności majątkowej małżeńskiej – zarówno tej ustawowej, jak i umownej. Z mocy ustawy powstaje pomiędzy małżonkami  rozdzielność majątkowa. Majątek wspólny małżonków automatycznie wchodzi w skład masy upadłości, a jego podział jest niedopuszczalny. Do masy upadłości wchodzi także majątek osobisty upadłego małżonka.

Czy rozdzielność majątkowa jest skuteczna?

Przede wszystkim rozdzielność majątkowa ustanowiona między małżonkami w drodze umowy majątkowej małżeńskiej jest skuteczna w stosunku do masy upadłości tylko wówczas, gdy umowa ta została zawarta co najmniej dwa lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Podobnie jest w przypadku, gdy umową majątkową ograniczono wspólność majątkową. W przypadku, gdy okres ten jest krótszy – umowa ta jest bezskuteczna wobec masy upadłości,  w konsekwencji czego majątek wspólny małżonków wejdzie w skład masy upadłości.

Istotny jest również fakt, iż ustanowienie rozdzielności majątkowej na mocy orzeczenia sądu, dokonane w ciągu roku przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości jest tak samo bezskuteczne w stosunku do masy upadłości.

Wyjątkiem jest tu jednak sytuacja, w której pozew o ustanowienie rozdzielności majątkowej złożono co najmniej na dwa lata przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości. Analogicznie jest w przypadku rozwodu, separacji bądź ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków. Co ważne, rozwiedziony małżonek upadłego albo małżonek upadłego może w drodze powództwa wniesionego do sądu upadłościowego lub zarzutu żądać uznania rozdzielności majątkowej za skuteczną w stosunku do masy upadłości – jeżeli w chwili powstania rozdzielności majątkowej nie wiedział o istnieniu podstawy do ogłoszenia upadłości, a powstanie rozdzielności majątkowej nie doprowadziło do pokrzywdzenia wierzycieli.

Czy ustawodawca przyznaje małżonkowi upadłego jakąkolwiek ochronę prawną?

Owszem, w takiej sytuacji ustawa otwiera pewną ,,furtkę”, przyznając możliwość dochodzenia należności z tytułu udziału w majątku wspólnym w formie zgłoszenia swojej wierzytelności przez małżonka osoby upadłej do masy upadłości upadłego.

Poza masą upadłości pozostają prawa i rzeczy należące do majątku osobistego małżonka upadłego. Przepisy prawa upadłościowego przewidują również, iż poza masą upadłości pozostają przedmioty służące wyłącznie małżonkowi upadłego do prowadzenia działalności gospodarczej lub zawodowej, nawet jeśli byłyby one objęte majątkową wspólnością małżeńską. Wyjątkiem są jedynie te przedmioty, które zostały nabyte do majątku wspólnego w ciągu 2 lat przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.

W sytuacji błędnego zakwalifikowania przez syndyka do masy upadłości przedmiotów majątkowych, które powinny pozostać poza masą upadłości, małżonek upadłego może żądać ich wyłączenia na podstawie art. 70-74 Ustawy Prawo upadłościowe.

Ponowna wspólność majątkowa po umorzeniu postępowania upadłościowego

Ciekawie przedstawia się także sytuacja, gdy postępowanie upadłościowe zostanie umorzone. Rozdzielność majątkowa, która powstaje w momencie ogłoszenia upadłości, ustaje z chwilą zakończenia, umorzenia bądź uchylenia postępowania upadłościowego. Warto zwrócić uwagę również na fakt, że w tym momencie pomiędzy małżonkami powstaje ustawowa wspólność majątkowa. Nie ma znaczenia, jaki ustrój panował w ich małżeństwie jeszcze przed ogłoszeniem upadłości. Aby ponownie występowała między małżonkami rozdzielność majątkowa konieczne jest powtórne wyrażenie woli ustanowienia tego ustroju.

W przypadku upadłości konsumenckiej (osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczych) stosuje się te same przepisy procedury upadłościowej – art. 124-126 prawa upadłościowego. Kwestia ta jeszcze do niedawna budziła kontrowersje, jednak wątpliwości w tym zakresie rozwiał Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 16 grudnia 2019 r. III CZP 7/19. SN stwierdził, że w upadłości konsumenckiej należy stosować te same przepisy co w upadłości przedsiębiorców.

W takiej sytuacji dłużnik może korzystać z przedmiotu leasingu finansowego służącego do prowadzenia działalności, o ile po dniu otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego nie narusza on pozostałych obowiązków wynikających z umowy, a stanowiących podstawę do jej wypowiedzenia.

W przypadku leasingu finansowego – gdzie przedmiot leasingu stanowi u korzystającego dłużnika środek trwały – wszystkie raty leasingowe, tj. zarówno powstałe przed jak i po otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego, objęte są z mocy prawa układem. Tym samym nie mogą być one uiszczane. W konsekwencji powyższego finansujący nie będzie uprawniony do wypowiedzenia korzystającemu dłużnikowi umowy leasingu finansowego w sytuacji nieregulowania przez niego bądź zarządcę rat leasingowych objętych układem.

Inaczej sytuacja przedstawia się w zakresie leasingu operacyjnego – gdzie przedmiot leasingu nie stanowi u korzystającego dłużnika środka trwałego. Przy tego rodzaju leasingu układem objęte są jedynie wierzytelności (m.in. z tytułu nieuregulowanych rat leasingowych i innych opłat przysługujących finansującemu z umowy leasingu), które powstały przed dniem otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego. Podstawę do wypowiedzenia umowy leasingu operacyjnego mogą stanowić w tym przypadku jedynie należności umowne (raty leasingowe) za okres po otwarciu postępowania. Tym samym, jeśli po otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego korzystający bądź zarządca nie wykonuje na bieżąco zobowiązań umownych – finansujący będzie uprawniony do wypowiedzenia umowy leasingu operacyjnego, bez konieczności uzyskania w tym zakresie zezwolenia rady wierzycieli, a w sytuacji jej braku sędziego-komisarza.

Przewidziana w Prawie restrukturyzacyjnym ochrona dłużnika przed możliwością wypowiedzenia umowy leasingu, uzależniająca wypowiedzenie umowy leasingu od zgody rady wierzycieli, a w jej braku od zgody sędziego-komisarza, nie dotyczy m.in. przypadków rozwiązania umowy w wyniku upływu czasu na jaki umowa leasingu została zawarta, rozwiązania umowy za porozumieniem stron, jak również sytuacji gdy podstawą wypowiedzenia umowy jest niewykonywanie przez dłużnika bądź zarządcę po dniu otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego zobowiązań nieobjętych układem lub inna okoliczność przewidziana w umowie, jeżeli zaistniały po dniu otwarcia postępowania.

Na rynku leasingowym konkurencja jest coraz większa – firmy przyciągają klientów ciekawszą ofertą, ale przede wszystkim ceną. Niewątpliwie jednak dużą bolączką dla branży jest wysoki koszt ryzyka. Rośnie on wraz z rezerwami, jakie firmy leasingowe muszą zakładać na niespłacane umowy. I choć sektor leasingowy rokrocznie ma bardzo dobrą, dwucyfrową dynamikę wzrostu, to właśnie jego klienci pokrywają wyższy koszt ryzyka w spółce leasingowej. Tylko nowoczesna windykacja – a więc najbardziej skuteczna, może obniżyć koszt ryzyka – a tym samym wpłynąć na zwiększenie sprzedaży i atrakcyjniejszą ofertę dla klientów.

Koszt ryzyka wynika z kondycji umów zawartych z klientami – rośnie, jeśli raty nie są spłacane terminowo, jeśli pojawiają się zatory płatnicze, albo kiedy należność – wraz z ruchomością, czyli przedmiotem leasingu – pozostają nieodzyskane. Na takie sytuacje spółki leasingowe zakładają rezerwy – im one wyższe, tym wyższy będzie koszt ryzyka. Rezerwy to rzecz normalna i standardowa – na każdym etapie obsługiwanej umowy mają one swoją odpowiednią dynamikę wzrostu uzależnioną od wielu czynników – ale przede wszystkim od jakości portfela, czyli po prostu od tego, czy umowa leasingowa jest spłacana.

Zatem im koszt ryzyka jest wyższy, tym trudniej firmie leasingowej zaoferować niższe koszty obsługi umowy – jej oferta musi być droższa, bowiem musi uwzględniać wyższy koszt ryzyka. Dlatego dla spółki leasingowej istotne jest obniżanie wysokiego poziomu kosztu ryzyka i poziomu rezerw.

Sposobem na obniżenie rezerw i tym samym wysokiego poziomu kosztu ryzyka jest skuteczne odzyskiwanie należności od klientów w procesie windykacji. Tym z reguły zajmują się zewnętrzne podmioty – odpowiadają one za efekt i dynamikę ściągania należności, mając za zadanie odzyskanie zaległości finansowych i ruchomości – czyli przedmiot leasingu. Właściwy partner, który będzie realizował nowoczesny proces windykacyjny, powinien dać gwarancję zamknięcia całego procesu windykacyjnego – czyli skutecznie odzyskać wierzytelność. Firma leasingowa powinna od swojego partnera wymagać spełnienia standardów jakości, możliwości realizacji spraw we wszystkich najważniejszych ośrodkach gospodarczych w kraju, czy właściwego poziomu wyspecjalizowanych usług koniecznych do obsługi procesu windykacyjnego. Partner windykacyjny powinien świadczyć doradztwo prawne i gwarantować wsparcie konieczne na każdym etapie obsługi sprawy: upadłości, restrukturyzacji, procesu karnego czy cywilnego, egzekucji komorniczej, czy nawet postępowania administracyjnego. Ważne jest także zagwarantowanie przez partnera bezpieczeństwa danych przekazywanych partnerowi do obsługi sprawy, czy wreszcie potwierdzone doświadczenie.

Jeśli o sprzedaży decyduje jakość oferty, to dobrze obsługiwany proces windykacyjny może wpływać na jakość oferty i zwiększyć jej konkurencyjność. Warto więc dokonać przeglądu swojego procesu windykacyjnego i ocenić jego efektywność oraz dynamikę – ponieważ to tu są ogromne możliwości zmniejszenia kosztów i tym samym poprawienia konkurencyjności oferty, poprawienia wyników finansowych spółki, a w konsekwencji sprzedaży.

Dziś spółki leasingowe muszą zdać sobie sprawę z tego, że ich sukces polega na właściwym i dobrze przygotowanym procesie windykacji – a więc takim, który w efekcie będzie najbardziej skuteczny. A skuteczny – to taki, który będzie zmniejszać poziom rezerw i tym samym obniżać koszty ryzyka. Będzie wówczas doskonałym narzędziem dla sprzedaży – korzystna cenowo oferta leasingowa to lepsza konkurencyjność na rynku dla spółki leasingowej i wyższe wskaźniki sprzedaży.

Jak ochronić swój majątek przed wadliwym zobowiązaniem wekslowym? Szczególnym przypadkiem oszustwa jest oszustwo sądowe polegające na tym, że sąd władny do rozporządzenia cudzym mieniem jest wprowadzany w błąd. W wyniku oszukańczego zabiegu jednej strony sporu dochodzi do niekorzystnego rozporządzenia mieniem drugiej strony na mocy orzeczenia sądowego. Za pomocą postępowania karnego dłużnik wekslowy może przez korzystne dla siebie rozstrzygnięcie uwolnić się od odpowiedzialności z wadliwego zobowiązania wekslowego.

Przestępcze zabiegi przeciwko takiemu wekslowi w rozumieniu prawa karnego mogą polegać na:
• podrobieniu weksla in blanco łącznie z nakreśleniem falsyfikatu podpisu wystawcy
• uzupełnieniu weksla in blanco w sposób niezgodny z upoważnieniem udzielonym przez wystawcę
• uzupełnieniu weksla in blanco przez osobę trzecią, nie dysponującą upoważnieniem wystawcy

Weksel własny in blanco to dokument zawierający co najmniej podpis wystawcy złożony w zamiarze zaciągnięcia zobowiązania wekslowego. Nie jest on jeszcze wekslem w rozumieniu Prawa wekslowego, bo nie zawiera wszystkich elementów wymaganych dla ważności weksla. Jest jednak dokumentem – skoro wystawca złożył na nim swój podpis właśnie w zamiarze zaciągnięcia zobowiązania wekslowego.

Postępowanie cywilne:
W razie zaistnienia któregoś z trzech wyżej opisanych zamachów na weksel, w postępowaniu cywilnym prowadzonym przed sądem władnym do rozporządzenie mieniem dłużnika wekslowego, stawia dłużnika wekslowego chcącego się uwolnić od odpowiedzialności w trudnej sytuacji. To na nim spoczywa ciężar dowodzenia, musi on podważyć sposób wypełnienia weksla wręczonego jako niezupełny.

Jeszcze większe komplikacje dla dłużnika wekslowego w uniknięciu odpowiedzialności powstają w sytuacji przeniesienia weksla na kolejnego, dalszego wierzyciela wekslowego. W takiej sytuacji wyłączona jest możliwość podnoszenia zarzutów opartych na stosunkach dłużnika wekslowego z wystawcą i poprzednimi posiadaczami weksla. Wyjątkiem od tej reguły jest nabycie weksla w złej wierze, z rażącym niedbalstwem bądź działanie świadome na szkodę dłużnika. W praktyce udowodnienie tego jest niezwykle trudne.

Postępowanie karne:
Natomiast w procesie karnym to Sąd – w oparciu o zasady postępowania, z urzędu – jest zobowiązany do przeprowadzenia wszystkich niezbędnych dowodów oraz oceny ich wiarygodności w świetle wskazań wiedzy, doświadczenia życiowego i zasad logicznego rozumowania. To za pomocą postępowania karnego – w tej sytuacji niejako skorelowanego z postępowaniem cywilnym – dłużnik wekslowy może przez korzystne dla siebie rozstrzygnięcie uwolnić się od odpowiedzialności z wadliwego zobowiązania wekslowego.

Dlatego też w postępowaniu karnym – w oparciu o przeprowadzone dowody – winno dążyć się do ustalenia w jaki sposób i w jakich okolicznościach weksel in blanco znalazł się w posiadaniu wierzyciela wekslowego pierwotnego. Jeśli weksel został zbyty, czyli indosowany, to sąd powinien zbadać każdy kolejny podmiot dokonujący wypełnienia treści weksla oraz czy wypełnienie to było zgodne z upoważnieniem wystawcy.

Sąd Najwyższy w uchwale z 9 grudnia 2016 roku jednoznacznie przesądził, że dopuszczalne jest nabycie własności nieruchomości przez posiadacza samoistnego w drodze zasiedzenia, jeżeli nieruchomość ta pozostaje w użytkowaniu wieczystym ustanowionym na rzecz innego podmiotu. Skutkiem uchwały SN będzie rozstrzyganie podobnych spraw na korzyść posiadaczy samoistnych i tym samym utrata prawa własności przez Skarb Państwa lub jednostkę samorządu terytorialnego.

Dzieje się tak wówczas, gdy z nieruchomości, jak właściciel, korzysta osoba posiadająca tytuł prawny do działki sąsiedniej, zazwyczaj z powodu braku wiedzy o miejscu przebiegu granicy pomiędzy działkami. A zatem zachodzi niedopilnowanie granic nieruchomości przez właściciela w momencie jej przekazania użytkownikowi wieczystemu i brak kontroli tych granic w czasie trwania użytkowania wieczystego.

Nabycie prawa własności nieruchomości przez zasiedzenie wymaga samoistnego posiadania przez 20 lat w razie dobrej wiary i 30 lat w razie złej wiary.

Zasiedzenie jest pierwotnym sposobem nabycia prawa własności, które następuje z upływem oznaczonego terminu wykonywania posiadania, w sposób przewidziany w ustawie. Brak jest podstawy prawnej, która wyłączałaby posiadanie prowadzące do zasiedzenia w stosunku do posiadania nieruchomości będącej w użytkowaniu wieczystym.

Należy podkreślić, że bierna postawa właścicieli nieruchomości i brak kontrolowania granic nieruchomości będących w użytkowaniu wieczystym oraz faktycznego sposobu korzystania z takiej nieruchomości przez wiele lat, musi skutkować takim rozstrzygnięciem. Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego mają wystarczająco dużo czasu, aby dostrzec potencjalne zagrożenie zasiedzenia swojej nieruchomości – nawet jeżeli jest ona w użytkowaniu wieczystym i podjąć odpowiednie kroki prawe. Takie są obowiązki właściciela.

Uchwałę należy przyjąć z zadowoleniem, albowiem ujednolici ona orzecznictwo, które w tym zakresie jest różne, choć przeważający był nurt dopuszczający zasiedzenie w takiej sytuacji.